inż. Dariusz Mikiel

System plików - metoda przechowywania plików, zarządzania plikami, informacjami o tych plikach, tak by dostęp do plików i danych w nich zgromadzonych był łatwy dla użytkownika systemu. Systemy plików stosuje się dla różnych nośników danych, takich jak dyski, dyskietki, a także w strumieniach danych, sieciach komputerowych, pamięciach. We współczesnych systemach operacyjnych bezpośrednie operowanie na danych w plikach zarezerwowane jest tylko dla systemu operacyjnego, aplikacje mają dostęp tylko do operacji na plikach i mają zabroniony bezpośredni dostęp do nośnika danych. Większość systemów operacyjnych posiada własny (macierzysty) system plików, rozwijany równolegle z nim (np. FAT w DOS-ie, NTFS w Microsoft Windows NT lub ext/ext2/ext3/ext4 i ReiserFS/Reiser4 w Linuksie).

System plików NTFS (ang. New Technology File System) - standardowy system plików systemu Microsoft Windows NT i jego następców (Windows 2000, Windows XP, Windows Server 2003 i Windows Vista).NTFS wywodzi się od systemu plików HPFS, opracowanego przez Microsoft i IBM dla systemu OS/2. Został wprowadzony w celu zastąpienia starszego FAT-u, używanego w MS-DOS. Zaczerpnięte z HPFS ulepszenia w stosunku do FAT-u obejmują obsługę metadanych oraz dodanie struktur poprawiających szybkość pracy z dużą liczbą plików oraz dyskami o dużej pojemności. Dalsze ulepszenia (w stosunku do HPFS) polegają na wprowadzeniu listy kontroli dostępu (ACL) i dziennika operacji dyskowych (journal). Ponadto NTFS nie ma tak ostrego ograniczenia dotyczącego maksymalnego rozmiaru pliku (do 1GB w FAT16 i 4GB w FAT32), co umożliwia na przykład przechowanie obrazu płyty DVD na dysku twardym, bez dzielenia go na mniejsze pliki.

System plików FAT (akronim z ang. File Allocation Table) - system plików powstały pod koniec lat 70. Zastosowany w systemach operacyjnych, m.in. DOS i Windows. Podobnie jak sam DOS, wywodzi się z systemów CP/M. Określa on rozmieszczenie plików, katalogów i wolnej przestrzeni na takich nośnikach danych jak dyskietki i twarde dyski. Najważniejszym elementem systemu jest tablica informująca o rozmieszczeniu plików na partycji (FAT) - od nazwy tej tablicy pochodzi nazwa systemu.

Sektor dysku - Nośniki danych typu dyskietka, dysk itp. przechowują informacje w porcjach zwanych sektorami. Sektor jest zawsze w całości odczytywany i zapisywany. Większość urządzeń posiada sektory o wielkości 512 bajtów (0,5kB).

MBR - (ang. Master Boot Record) - główny rekord startowy, czyli umowna struktura zapisana w pierwszym sektorze dysku twardego. Często nazywany też Master Boot Block (pol. główny blok startowy). Zawiera on program rozruchowy oraz główną tablicę partycji (w przypadku dysku twardego - dyskietki zwykle nie posiadają tablicy partycji). MBR znajduje się na pierwszej ścieżce, w pierwszym cylindrze, w pierwszym sektorze dysku (CHS - 0, 0, 1).

Partycja - logiczny, wydzielony obszar dysku twardego, który może być sformatowany przez system operacyjny w odpowiednim systemie plików

Sektor rozruchowy (ang. Boot sector) - jest obszarem obejmującym najczęściej pierwsze 512 bajtów partycji lub nośnika który zwykle nie jest dzielony na partycje i nie posiada MBR jak np. pendrive lub karta pamięci. Boot Sector partycji może także posiadać własny program rozruchowy, co wykorzystuje NT OS Loader służący do uruchamiania systemów operacyjnych z rodziny Windows NT.

Master File Table (MFT) - ukryty plik na partycjach NTFS, w którym są zawarte wejścia (pełne informacje o rozmiarze, ścieżce dostępu, datach edycji, utworzenia pliku) do każdego pliku na danej partycji. Plik MFT jest bardzo ważny, dlatego też NTFS wprowadza specjalne zabezpieczenie, by nie uległ on fragmentacji. Rezerwuje on wstępnie kilka procent przestrzeni dysku, by zachować ciągłość wpisywanych do tego pliku danych. W przypadku uszkodzenia pliku MFT system operacyjny nie jest w stanie odczytać danych z partycji.

Uszkodzenie logiki dysku - brak spójności systemu plików na dysku, związany z uszkodzeniem budowy elementarnych składowych tego systemu takich jak np. MBR, Boot sektor partycji lub MFT w przypadku systemu plików NTFS. Objawem zazwyczaj jest brak dostepu do katalogów i partycji a system plików widoczny jest wówczas jako RAW (ang. surowy).

Uszkodzenie elektroniki dysku - częstą przyczyną awarii dysków jest uszkodzenie PCB obwodu drukowanego (ang. Printed Circuit Board ), czyli zewnętrznej elektroniki dysku. Może ulec spaleniu pod wpływem czynników zewnętrznych jak np. przepięcie w sieci. Objawem najczęściej jest zupełny brak reakcji dysku. Silnik nie kręci się.

Uszkodzenie mechaniczne dysku - uszkodzenie mechaniki wewnętrznej dysku tj. pozycjonera, komutatora, głowic dysku, silnika, talerzy. Zazwyczaj wiąże się to z ingerencją wewnętrzną czyli rozhermetyzowaniem dysku. Objawem może być tutaj np. odgłos charakterystycznego stukania pozycjonera i/lub szorowania głowicy.